İnanç sistemleri de canlılar gibi zaman ve mekan içinde evriliyor. Saadet devri Müslümanlığı ile günümüzdeki Müslümanlık aynı olmadığı gibi; Yemen’deki Müslümanlıkla Mekke’deki, Kabil’deki ya da İstanbul’daki Müslümanlık bir değil. Urfa’dakiyle Tunceli’deki ve Trabzon’dakiyle, İzmir’deki de bir değil.

Çünkü yalnızca Kur’an, bütün Müslümanlar için İslamın ortak referansı. Geriye kalan iki referans ise, (sünnet ve icma) göreceli.
Kuran, dünyadaki elliyi aşkın ülkede 1,5 milyar insanın dinsel referansı. Hükümleri toplumdan topluma değişmiyor ama yorum değişiyor. Diğer iki referans da zaman ve mekan içinde göreceli. Göreceli olduğu için de günümüzde İslamın irili ufaklı 400’den fazla versiyonu var.

İster içtihat kapısı kapatılmış olsun, ister akıl dogmanın önüne geçsin; kuşku yok ki bundan sonra da yorum sürecek. Sonuçta İslam da bütün inanç sistemleri gibi evrilecek. Nitekim evriliyor.
 

“Haram” dediğinizde aklıma gelenler, elli yıl öncekilerle aynı şeyler değil. Hatta 10 yıl öncekilerle de aynı şeyler değil.  
Emanete hıyanet denilince şimdi benim aklıma Libyalı isyancılara verilen 300 milyon, Cat Stevens’a verilen 50 milyon, İhvan-ı Müslimin’e verilen 2 milyar, Suriye’deki muhaliflere verilen bilmem kaç milyar dolar geliyor.

 
İsraf denildiğinde kaçak saray, makam arabaları, makam uçakları, makam helikopterleri…
Rüşvet denildiğinde tarihteki 17/25 vakası.
Yetim malı deyince “yiyorlar ama iş de yapıyorlar” tümcesiyle şekillenen rezil aforizma.
Haksız kazanç denilince devlet ihaleleri, kaynağı açıklan(a)mayan mal varlıkları, sıfırlama menkıbeleri.

Su-i zan, yani çamur atma denilince “camide içki içtiler”, “başörtülü kadına 70 kişi saldırdı”
Yalan denildiğinde “kızım türbanlı olduğu için Amerikada okudu”, “dedem Sarıkamış’ta şehit oldu”, “2 milyar 800 milyon ağaç diktik”…
Zulüm deyince Ergenekon, Balyoz ve diğerleri.
 

Gösteriş deyince bin liralık altın varaklı bardak, 10 bin liralık klozet ve benzerleri.
Faiz deyince faiz alıp faiz veren devletin, faiz lobisiyle ilgili yakınmaları.
Piyango, Nimet Abla gişesinin önündeki kuyruklar.
Hırsızlık deyince bende enginar patinaj yapmaya başlıyor, hiçbir şey aklıma gelmiyor. İyi mi?
Dinimizce haram sayılan şeyler sizde de benzer çağrışımlar yapıyorsa iki seçenek var:
Ya ulema 54 farzı yeniden yorumladı, birçok haramı helal yaptı; ya da farzlar yerinde duruyor da dikkate alan kalmadı.